Zeg je ‘Amsterdamse Waterleidingduinen’, dan zeg je damherten. Want in dit natuurgebied leven er duizenden! Grote kans dus dat je herten gaat spotten tijdens een wandeling in de Amsterdamse Waterleidingduinen. Sterker nog: het is eigenlijk een beetje raar als je geen enkel hert ziet. De afgelopen weken leek het wel alsof de halve wereld naar dit natuurgebied bij Zandvoort was geweest. Ik zag de ene na de andere foto voorbijkomen op Instagram, en ook veel blogs van collega-bloggers. Mijn nieuwsgierigheid was gewekt. En aangezien we op slechts 25 minuten rijden van de Waterleidingduinen wonen, besloten we er ook naartoe te gaan. En nu vraag ik me af waarom ik er nog nooit eerder was geweest. Want het is een heel mooi natuurgebied, en het is zo gaaf om al die herten te zien!
Over de Amsterdamse Waterleidingduinen
De Amsterdamse Waterleidingduinen is een natuurgebied tussen Zandvoort, Noordwijk en Vogelenzang. Het is ongeveer 10 kilometer lang en 5 kilometer breed. Anders dan de naam doet vermoeden, ligt het natuurgebied niet bij Amsterdam, maar er wordt wel al sinds 1853 water gewonnen en gezuiverd voor onze hoofdstad. Maar liefst 66% van het drinkwater van Amsterdam komt uit dit duingebied. Water uit rivier de Rijn wordt voorgezuiverd en het duin ingepompt. Daar wordt het in drie maanden tijd door het duinzand verder gezuiverd, waarna het water naar een zuiveringsinstallatie gaat.
De natuur in het gebied is beschermd, waarbij het draait om ‘rust, ruimte en natuur’. Om die reden mag je er alleen wandelen, en liggen er bijvoorbeeld geen fietspaden.
Duizenden damherten
In het duingebied leeft de grootste damhertenpopulatie van Nederland. Het zijn er zoveel, dat de kans groot is dat je er eentje – maar waarschijnlijk meer – tegenkomt tijdens een wandeling. Je kan op meer plekken in Nederland herten spotten, maar de kans dat je ze ook daadwerkelijk ziet is nergens zo groot als hier. Het duingebied is daardoor heel populair. En helemaal in oktober, als de bronsttijd van de damherten is aangebroken. Je kan dan bronstige mannetjesherten horen burlen, waarmee ze indruk proberen te maken op de vrouwtjes. Soms gaan rivaliserende mannetjes zelfs de strijd met elkaar aan, en kruisen ze de geweien. De meeste kans op burlende herten is aan het eind van de dag, voor zonsondergang. Maar ’s ochtends vroeg kun je ze ook vaak zien en horen.
Ingangen en routes
Het natuurgebied heeft vier hoofdingangen: ingang Zandvoortselaan in Zandvoort, ingang De Zilk in De Zilk en ingangen Panneland en Oase, beide in Vogelenzang. De eerste keer gingen we wandelen bij ingang Oase, waar ook Bezoekerscentrum De Oranjekom zit. Je kan vanaf dit startpunt kiezen uit verschillende routes, waaronder de Gele route (4 km), de Oranje (7 km) en het ‘Tientje van Waternet’ (10 km). Omdat we niet al te lang wilden wandelen – we moesten ook nog werken – kozen we voor de gele route. Maar de Waterleidingduinen zijn een ‘struingebied’, wat betekent dat je ook van de paden af mag. Dat hebben we dus ook gedaan; we volgden in grote lijnen de route en dwaalden soms een stukje van het pad af.

Het vlonderpad naar Bezoekerscentrum Oranjekom
Heel veel hertjes bij ingang Oase
Vanaf de ingang wandelden we over een mooi stukje vlonderpad tussen de bomen door (zie foto hierboven) naar het bezoekerscentrum, dat aan de grote verzamelvijver voor gewonnen water ‘Oranjekom’ ligt. Het bezoekerscentrum was nu gesloten vanwege het coronavirus, dus we wandelden meteen door. Nog geen tien meter verder zagen we het eerste hert al lopen. Dus het spotten van herten in de Amsterdamse Waterleidingduinen was gelukt!

Het eerste hert dat we zagen!
Een stukje verder zagen we weer een hert. Ik maakte een foto, keek naar links en werd aangestaard door een ander hert dat er daarna vandoor ging. Zo’n honderd meter verder liepen twee jonge herten te grazen, vlak naast het wandelpad waar wij overheen liepen. Ze gingen rustig door met eten. We zagen ook nog een groepje van drie herten, en wat later een stoer donkerbruin mannetjesdamhert in zijn eentje.
Het ene hert is wat schichtiger dan het andere, maar over het algemeen kun je merken dat ze gewend zijn aan mensen in de buurt. Ze worden echter niet gevoerd, het blijven wilde dieren. Tijdens de hele wandeling hebben we zo’n vijftien herten gespot in totaal, zonder dat we daar veel moeite voor hoefden te doen.

Dit hert had een blaadje aan zijn gewei hangen.
Wandelen vanaf ingang Panneland
Inmiddels hebben we vaker in de Amsterdamse Waterleidingduinen gewandeld. Vanaf ingang Panneland, ook in Vogelenzang, heb ik de rode route van 4 kilometer en de blauwe route van 7,5-8 kilometer gelopen. Het heuvelachtige landschap is hier wat meer open dan bij ingang Oase, waardoor je de herten (nog) makkelijker spot. Het eerste stuk van de rode en blauwe route is hetzelfde. Na de wandeling kun je wat eten of drinken bij Boshut ’t Panneland, naast de parkeerplaats.

De Waterleidingduinen bij ingang Panneland in de herfstzon
Wie niet tegen dierenleed kan, moet nu misschien niet verder lezen. Ik vind het zelf ook een lastig stukje. 🙁
Afschot damherten
Maar helaas is het voor de herten vanaf november even uit met de pret. Dan starten de boswachters namelijk met het ‘actief beheer’ van de damherten. Er zijn er te veel in het natuurgebied en ze veroorzaken soms overlast. Zo wandelden ze regelmatig het gebied uit, wat soms voor gevaarlijke situaties zorgde op de wegen in de buurt. Daarom staan er sinds een paar jaar hekken om de Waterleidingduinen. Om het aantal damherten beheersbaar te houden, en in balans met de natuur, worden er vanaf november veel herten afgeschoten. Dit gebeurt altijd doordeweeks en nooit in het weekend, en je kunt de Waterleidingduinen gewoon blijven bezoeken. Ik snap dat het misschien een beetje uit de hand gelopen is met het aantal herten, maar ik snap dan weer niet zo goed hoe je het over je hart kunt verkrijgen om een mooi en gezond hert af te schieten. Want zeg nou zelf:
Vossen in de Amsterdamse Waterleidingduinen
Met een beetje mazzel kun je ook vossen zien, maar dat is wel wat lastiger. De herten zitten overal in het gebied, maar de vossen zitten maar op een paar plekken. Een bekende plek waar vaak vossen worden gespot is bij de kruising van de Strandweg en de Duizendmeterweg. Je hebt de meeste kans om ze vroeg in de ochtend of aan het eind van de dag te zien. Ik was al meerdere keren in de Waterleidingduinen geweest, zonder ooit een vos te spotten. Tot ik in de zomer van 2024 meedeed aan een vossenfotografieworkshop van Nature Talks.
De begeleider van deze workshop wist precies waar de vossen vaak te vinden zijn. En we zagen ze, op twee verschillende plekken in de duinen! En natuurlijk spotten we ook veel herten. De wandeling door het duin op zoek naar vossen startte aan het begin van de avond, vanaf de parkeerplaats bij Boshut ‘t Panneland.
Herten spotten in de Amsterdamse Waterleidingduinen praktisch
– Openingstijden: van zonsopgang tot zonsondergang.
– Een toegangskaart is verplicht vanaf 18 jaar. Een dagkaart kost € 1,50 en kun je kopen bij een automaat bij de ingang of online via Waternet. Een jaarkaart kost € 10,-.
– Een parkeerkaart kost € 2,-, te betalen bij de automaat bij de ingang.
– De parkeerplaatsen bij de ingangen zijn niet zo groot. Bij ingang Oase vonden we bij aankomst makkelijk een plekje, maar toen we twee uur later vertrokken stonden er auto’s te wachten op een plek. In het weekend is het er vaak druk, zeker als je wat later komt. Bij ingang Panneland is een wat grotere parkeerplaats, maar ook die is in het weekend vaak druk en daardoor soms vol als je halverwege de dag komt.
– De Waterleidingduinen zijn ook goed bereikbaar met het openbaar vervoer, bijvoorbeeld met de bus vanaf station Zandvoort, station Heemstede-Aerdenhout of station Hillegom. Kijk voor tijden en buslijnen op de website van 9292.
– In het natuurgebied kun je alleen wandelen, niet fietsen.
– Het is uiteraard niet toegestaan om de dieren te voeren.
– Honden zijn niet toegestaan.
Laatste update: september 2024.
Lees ook mijn andere blogs over natuur in Nederland! Zoals:
– Wandelen in de duinen bij Wijk aan Zee
– Wandelen in Nationaal Park Zuid-Kennemerland bij Bloemendaal
1 comment
Er loopt 1 fietspad door het gebied. Als je die ’s nachts fietst kom je meer dan 50 (dam)herten tegen! Je kan dan goed voorstellen waarom er een actief jaagbeleid is om de populatie te controleren.