De Zaanse Schans: iedereen heeft er van gehoord, maar veel Nederlanders zijn er nog nooit geweest. Zo’n 90% van de bezoekers komt uit het buitenland. Busladingen Europeanen en Aziaten die plaatjes schieten bij de typisch Hollandse huisjes en windmolens, en wat souvenirs kopen. Het aantal bezoekers werd de afgelopen jaren zo hoog, dat er plannen op tafel liggen om het overtoerisme op de Zaanse Schans aan te pakken. En toen kwam de coronacrisis, en de toeristenstroom uit het buitenland droogde op. Een flinke strop voor de Zaanse Schans en de ondernemers. Wij waren er nog nooit geweest, en dit was hét moment voor een bezoek aan de Zaanse Schans!
De Zaanse Schans ligt in de Kalverpolder, tegenover het dorp Zaandijk in Noord-Holland. Het is niet helemaal authentiek: vanaf 1961 werden oude houten gebouwen en molens uit de Zaanstreek over de weg en over water vervoerd naar deze plek en opnieuw opgebouwd en gerestaureerd. De Zaanse Schans is hoe een Zaanse woon- en werkbuurt er halverwege de 19e eeuw uit heeft gezien. De tijd waarin de industriële revolutie in de Zaanstreek begon.
Te veel toeristen
In de loop der jaren kwamen er steeds meer toeristen naar de Zaanse Schans. Het begon in 1967 met wekelijkse busreizen vanuit Amsterdam. In 1968 trok de schans al 250.000 bezoekers. In de jaren ’70 werd de Zaanse Schans verder uitgebreid met meer gebouwen en molens. Inmiddels is het een van de populairste toeristische trekpleisters van Nederland. In 2019 trok de Zaanse Schans een recordaantal van 2,4 miljoen bezoekers. Het aantal bezoekers is daarmee zo hoog geworden, dat de omgeving er last van heeft. Er wordt nagedacht over mogelijke oplossingen, zoals het gaan verkopen van entreekaartjes. Nu is de toegang namelijk nog gratis, en betaal je alleen entree bij sommige musea en huizen, en parkeergeld.
Zaans Museum en Verkade Experience
Direct naast de parkeerplaats ligt het Zaans Museum. Hier leer je alles over de geschiedenis van de Zaanstreek, met een grote tentoonstelling van onder meer gebruiksvoorwerpen, kleding en schilderijen. In het museum kun je ook naar de Verkade Experience, waar je kennismaakt met de geschiedenis van chocolademerk Verkade. Je ziet hoe een chocoladefabriek er aan het begin van de 20ste eeuw uitzag. Je kan er ook je eigen wikkel maken voor een chocoladereep. Wij besloten het Zaans Museum nog even te laten voor wat het was, en eerst naar Zaanse Schans te gaan. Uiteindelijk zijn we er niet meer naar binnen gegaan. Misschien een volgende keer!
Klompenmakerij
Echte toeristen!
Vlak na de ingang naar de Zaanse Schans werd ons oog meteen getrokken door de grote klompen die buiten staan bij de klompenmakerij. De klompen waar iedere toerist zichzelf op de foto zet. En wij dus ook. Daarna bezochten we ook het Klompenmuseum (gratis toegang), dat gevestigd is in Pakhuis De Vreede uit 1750. Je ziet er een leuke verzameling van bijzondere klompen, zoals bruidsklompen met mooi houtsnijwerk, en een dure bling-bling klomp bekleed met diamantjes. Normaal gesproken kun je er ook zien hoe een klomp gemaakt wordt, maar dat was nu niet het geval.
Hoe vaak zal deze Nijntje al op de foto gezet zijn?
Nieuwe klompen nodig? Er is keuze genoeg.
Een groot deel van de klompenmakerij bestaat uit een winkel, waar je allerlei beschilderde klompen en andere typisch Hollandse souvenirs kunt kopen. In onze tuin hangt nu een oer-Hollandse gele klomp met molens erop. 😊
Henri Willig Kaas Experience
We namen ook een kijkje bij kaasmakerij Henri Willig, waar je ziet hoe kaas wordt gemaakt. Zelfs mijn man – kaashater – ging mee naar binnen. De korte toer langs onder meer foto’s en een film met uitleg over het maken van kaas eindigt – uiteraard – in een grote kaaswinkel: de winkel van de Catharina Hoeve. We proefden verschillende soorten kaas en verlieten de winkel met een peperkaasje en een heerlijke groene kaas met pesto. Er zijn ook nog wat exotischer smaken, zoals kaas met kokos of fenegriek. En je kan er verschillende soorten mosterd kopen.
Molen de Kat
De molens zijn het symbool van de Zaanse Schans, dus daar moesten we er ook zeker een van bezoeken. We kozen voor Molen de Kat, een oude verfmolen. We betaalden entree en zagen binnen meteen de grote maalstenen, waar verfstoffen en krijt worden vermalen. Ook nu worden er in deze molen nog verfstoffen en pigmenten gemaakt. Je kan met een trap langs de maalstenen omhoog, naar het uitzichtplatform buiten. Vanaf daar heb je een mooi uitzicht over de Zaanse Schans en het omliggende polderlandschap.
In lijn met de coronamaatregelen was er nu een looproute aangegeven met eenrichtingsverkeer. Je kan nog meer molens bezoeken op de Zaanse Schans, zoals molen De Huisman en De Gekroonde Poelenburg.
Entree Molen de Kat: €6 p.p./€3 per kind*.
Cacaolab
Nadat we een stukje over de dijk hadden gelopen waar de molens aan liggen, hadden we het koud gekregen. Tijd voor warme chocolademelk! Die (plus brownies…) haalden we bij Cacaolab, een klein winkeltje waar je van alles met cacao kunt kopen, zoals chocola en chocolademelk (duh), maar ook cacaothee, cacaozeep en cacaobier. Je kan er ook een workshop chocola maken doen, op traditionele wijze. De Zaanstreek staat bekend om de cacao-industrie. Zo is de bekende chocoladefabriek Verkade gevestigd in Zaandam. Wij wonen zo’n 15 kilometer verderop, en bij een bepaalde windrichting ruiken we de cacao vanuit de Zaan. Helemaal niet erg!
Tiemstra’s Kuiperij
Bij Tiemstra’s Kuiperij kun je zien hoe houten vaten worden gemaakt. Het authentieke interieur is afkomstig van de kuiperij en vatenhandel S.R. Tiemstra en Zonen uit Oostzanerwerf. Nooit geweten dat het maken van een houten vat zo’n arbeidsintensieve klus was. Wist jij bijvoorbeeld dat de planken voor een vat werden genummerd, zodat de kuiper wist welke planken er naast elkaar moesten om goed aan te sluiten? En dat diezelfde planken lange tijd in het water moesten weken om zacht te worden, zodat ze krom getrokken konden worden?
We kregen een leuke uitleg over dit alles, en omdat we de enigen waren binnen hadden we alle ruimte om vragen te stellen.
Entree: €3 p.p./€1,50 kind*.
Nog meer ambachten en musea
Zaans woonbuurtje
We hadden ook het Wevershuis nog willen bezoeken, maar toen wij er waren was het net even gesloten vanwege een pauze. Je leert er hoe zeil- en molendoeken werden geweven. Ook Tinnegieterij de Tinkoepel hebben we niet bezocht. Hier geven ze demonstraties van handmatig tinnegieten. En heel jammer dat we deze gemist hebben: distilleerderij en proeflokaal de Tweekoppige Phoenix, waar je een likeurproeverij kunt doen. Verder zijn we niet in de Museumwinkel van Albert Heijn geweest, het Jisperhuisje, of in Bakkerijmuseum In de Gecroonde Duyvekater. En voor wie echt helemaal de toerist wil uithangen: je kan er ook een rondvaart doen. Je kan je met gemak een hele dag vermaken tijdens een bezoek aan de Zaanse Schans.
Rondvaart bij de Zaanse Schans
Anders dan je misschien zou verwachten, staat de Zaanse Schans niet op de UNESCO Werelderfgoedlijst. De reden daarvoor is dat de plek daarvoor ‘niet uniek genoeg’ is. Collega-blogger Wendy schreef een blog over tien mooie plekken in Nederland die wél op de Werelderfgoedlijst staan.
Een bezoek aan de Zaanse Schans praktisch
– De toegang is gratis, maar voor sommige huizen, musea en molens moet je wel entree betalen.
– Een parkeerdagkaart kost € 15,-*. Het geld wordt gebruikt voor onderhoud van de Zaanse Schans.
– Kom je met de trein? Reis dan naar station Zaandijk – Zaanse Schans. Vanaf daar is het ongeveer een kwartiertje lopen.
– De meeste attracties zijn geopend van 9:00-17:00 uur. Kijk voor actuele informatie over de openingstijden de website van de Zaanse Schans.
– Met de Zaanse Schans Card bezoek je de (meeste) musea gratis en krijg je korting op o.a. parkeren, een rondvaart en bij het kopen van souvenirs.
* Prijzen kunnen wijzigen, voor het laatst gecheckt in februari 2024.
Misschien ook leuk om te lezen:
– De mooiste plekken in Noord-Holland volgens reisbloggers
– Het Zuiderzeemuseum in Enkhuizen
– Het Museum van de Twintigste Eeuw in Hoorn