Dwalen door de tunnels van de Międzyrzecz-bunkers in Polen

Onze vakantie in Polen sloten we af in de stad Poznan. Vanuit daar maakten we een uitstapje naar het plaatsje Miedzyrzecz in de provincie Lubuskie. Hier liep in de Tweede Wereldoorlog de Oder-Warthe Stelling, een Duitse militaire verdedigingslinie en onderdeel van de Ostwall. Je kan er de bunkers van de ‘Międzyrzecki Rejon Umocniony’ (MRU, Międzyrzecki Fortified Region) bezoeken. Boven de grond is er niet zo heel veel te zien, maar ondergronds des te meer. In de Międzyrzecz-bunkers in Polen kun je dwalen door een kilometerslang stelsel van tunnels, barakken, munitiedepots en treinstations.

Het was vanuit Poznan anderhalf uur rijden naar Miedzyrzecz (Pniewo), dus het ligt niet om de hoek. Maar deze plek was ons getipt door een Pool die we eerder tijdens onze vakantie hadden ontmoet. De Międzyrzecz-bunkers bij Pniewo zijn nog niet zo bekend, en ze leken ons interessant genoeg om er een stukje voor om te rijden. Voor wie geïnteresseerd is in de Tweede Wereldoorlog is het complex een aanrader.

Om een of andere reden doet dit landschap mij aan de Teletubbies denken…

Over de Oder-Warthe Stelling

Tussen 1934 en 1938 werd tussen de rivieren Oder en Warta een Duitse verdedigingslinie gebouwd: de Oder-Warthe Stelling. Deze stelling moest Oost-Duitsland en Berlijn beschermen tegen aanvallen vanuit Polen. Indrukwekkend aan het bunkercomplex is het ondergrondse gangenstelsel van maar liefst 32 kilometer in totaal. De tunnels liggen 20 tot 50 meter onder de grond. Er liggen ook treinrails, en er werden treinstations (18 in totaal), barakken, machinekamers en opslagplaatsen gebouwd. Toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak, werd de stelling verlaten. Pas in 1944 werd het complex weer in gebruik genomen, vanwege de opmars van het Russische Rode Leger. De linie werd in snel tempo versterkt, maar dat haalde weinig uit. Eind januari 1945 veroverde het Russische leger de linie in slechts drie dagen tijd. Op de website van MRU vind je meer informatie over de geschiedenis van de stelling.

Monument voor de soldaten die in 1945 omkwamen bij de aanval op de stelling.

De Międzyrzecz-bunkers in Polen bezoeken

Vroeger was dit Duits grondgebied, maar na de oorlog schoof de grens op naar het westen. Sindsdien hoort het gebied bij Polen en tegenwoordig kun je de bunkers van de ‘Międzyrzecz Fortified Regio’bezoeken. Om zeker te zijn van een Engelstalige gids, hadden we van tevoren gebeld en een tijd afgesproken voor de volgende dag. Normaal gesproken ga je met een grote groep de tunnels in, maar vanwege de pandemie was dat nu beperkt tot groepen van maximaal tien personen. En wij hadden mazzel, want we kregen een privétour.

Bij de parkeerplaats

Verschillende routes

Er zijn verschillende routes waaruit je kan kiezen. De ‘Short Route’ van anderhalf uur wordt vaak geboekt, voor een korte kennismaking met een klein deel van het gangenstelsel onder de grond. Een andere populaire route is de ‘Long Route’ van 2,5 uur. Het begin van deze route is hetzelfde als de korte route, maar je loopt een stuk verder door de tunnels en ziet ook het ondergrondse treinstation ‘Heinrich’. Wij wilden eigenlijk de korte route doen, maar op aanraden van onze gids kozen we voor de langere route. En daar hadden we geen spijt van! Ook onze kinderen vonden het niet te lang. De gids deed het erg leuk en betrok ze bij de tour met vragen en opdrachtjes. In de zomermaanden kun je ook kiezen voor de ‘Extreme Route’, waarbij je een halve tot een hele dag door de tunnels gaat dwalen.

Drakentanden

Boven de grond

Voordat we de bunkers in gingen, nam gids Robert ons mee naar een informatiebord over de Oder-Warthe Stelling en vertelde hij ons wat meer over de geschiedenis. We liepen verder en zagen een greppel met daarachter een paar rijen met hoekige betonblokken. Dit zijn ‘drakentanden’ vertelde hij, bedoeld om tanks van de vijand op afstand te houden. Om deze drakentanden over te komen moesten de tanks hun kanonnen naar achteren draaien, waardoor ze op dat moment niet konden schieten. Daarachter ligt een heuvelachtig grasland, waar de gangen van de bunkers onderdoor lopen. Boven de grond zie je daar niet heel veel van, op een paar uitkijkposten en geschutskoepels van bunkers na. En je ziet op het terrein verschillende militaire voertuigen.

Via het kleine deurtje gingen we naar binnen.

Treed binnen!

De tunnels in

Bij de ingang van bunker 717 haalde onze gids zijn sleutels tevoorschijn om de zware stalen deur te openen; je kunt er dus echt alleen in onder begeleiding van een gids. In deze bunker zagen we verschillende vertrekken, waaronder barakken en technische ruimtes. Sommige van deze ruimtes zijn ingericht met meubilair, voorwerpen en poppen, om je een idee te geven van hoe het eruit moet hebben gezien toen de bunker in bedrijf was.

Via veel trappen daalden we verder naar beneden af, waar we uitkwamen bij lange tunnels, soms met rails voor een smalspoor. We waren er in de zomer, maar helemaal beneden was het vochtig en frisjes – de temperatuur is er altijd rond de 10℃. Gelukkig hadden we warme truien aan. We mochten een karretje uitproberen dat over de rails rijdt door de stang in het midden heen en weer te bewegen.

Deze mochten we even uitproberen

De lange betonnen gangen werden verlicht met een tijdschakelaar. Voor het laatste stuk door de tunnels gaf de gids ons hoofdlampjes, want dit stuk is niet verlicht. We kwamen uit bij ondergronds treinstation Heinrich, waar een militair treinstel staat. Niet helemaal authentiek overigens, het is een soortgelijke trein als die er destijds heeft rondgereden. Er waren ooit 18 van dit soort ‘stations’ in het bunkercomplex. Met de treinen konden ze onder de grond snel militairen en materieel van de ene kant van de stelling naar de andere vervoeren.

Bij station Heinrich

Vanaf het treinstation moesten we weer terug lopen door de lange tunnels, om vervolgens de afslag te pakken naar bunker 716. Daar moesten we behoorlijk wat trappen beklimmen richting uitgang. Hijg, puf. Dat er bovenaan een defibrillator (AED) hangt, is vast niet voor niets. We konden verschillende kanten op. “Wijs jij de weg maar naar buiten”, zei gids Robert tegen onze zoon. Die had hij snel gevonden, want we moesten gewoon de warmte tegemoet lopen. Deze uitgang is wat verder weg van de ingang van het complex en de parkeerplaats. Je kunt kiezen: of je loopt ca. 1,5 kilometer terug langs de drakentanden, of je betaalt een paar zloty om mee te rijden met een legertruck die je vervolgens al slippend terugbrengt naar het begin. Wij zijn gaan lopen…

Hier kwamen we uit

Vleermuizenkolonie

Een leuke bijkomstigheid is dat de tunnels van de Międzyrzecz-bunkers worden bewoond wordt door de grootste vleermuizenkolonie van Europa. Elke winter zoeken zo’n 35.000 vleermuizen beschutting in de gangenstelsels. Je kunt er 12 verschillende soorten tegenkomen. Wij hebben ze niet gezien, ze zitten er vooral in de winter en in de rustigere tunnels.

Praktische tips voor een bezoek aan de Międzyrzecz-bunkers in Polen:

– Als je een Engels- of Duitssprekende gids wilt – en dat is wel aan te raden – kun je het beste van tevoren bellen, om er zeker van te zijn dat er zo’n gids beschikbaar is wanneer jij komt.
– Je mag de bunkers alleen betreden onder begeleiding van een gids.
– Draag warme kleding en goede schoenen, want het is beneden in de tunnels koud (10℃) en vochtig.
– Alleen de korte route is volledig verlicht. Als je een van de andere routes gaat doen, is het meenemen van een goede zaklamp (of nog beter: hoofdlamp) een aanrader. Wij kregen hoofdlampjes van onze gids.
– Kies voor de ‘Short Route’ van 1,5 uur als je weinig tijd hebt, of met kleine kinderen bent. Entreeprijs volwassene 35 zloty (ca. € 5,80)/kind 32 zloty*.
– Kies anders voor de ‘Long Route’ van 2,5 uur. Je krijgt een veel betere indruk van de grootte van het complex en bezoekt ook treinstation ‘Heinrich’. Entreeprijs volwassene 39 zloty p.p. (ca. € 6,80)/kind 35 zloty*.
– Je betaalt ook een fee voor de gids. Als je met een groep bent, worden de kosten verdeeld.
– In het gebouwtje waar je de kaartjes koopt zijn toiletten.
– Er is een cafetaria, en pal naast het complex zit hamburgerrestaurant ‘Bunkier King’. 😊

* Prijzen kunnen wijzigen; voor het laatst gecheckt in oktober 2023.

Lees ook mijn andere blogs over Polen!
– De Sky Walk in Świeradów-Zdrój in Zuid-Polen
– 9x zien en doen in Krakau en omgeving
– Doen in Zakopane en het Poolse Tatragebergte