Op een uurtje rijden van de Georgische hoofdstad Tbilisi ligt de plaats Gori. Op zich een onopvallend stadje, ware het niet dat Joseph Stalin er in 1878 geboren is. En dat is iets waar Gori nog steeds trots op is. Zo trots dat ze een heel museum openden, gewijd aan het leven van hun beroemde dorpsgenoot. Dat de man een nietsontziende dictator was, wordt voor het gemak maar door de vingers gezien. Stalin wordt door sommige Georgiërs als een held gezien, en daarnaast brengt het museum natuurlijk geld in het laatje. We bezochten het Stalin Museum in Gori op doorreis naar Kutaisi.
Het leven van Stalin in het kort
Joseph Stalin – oorspronkelijke naam Ioseb Besarionis dzе Jughashvili – groeide op in een arm gezin, als enig kind van een schoenmaker. Zijn vader was een alcoholist die zijn vrouw en zoon regelmatig sloeg. Stalin had niet echt een gelukkige jeugd dus, maar hij kon wel goed leren. Toen hij wat ouder was werd hij van de priesterschool gestuurd vanwege zijn revolutionaire denkbeelden. Zo las hij in het geheim de werken van de communist Karl Marx. Hij werd een paar keer gearresteerd voor revolutionaire praktijken en werd zelfs verbannen naar Siberië. Later sloot hij zich aan bij de bolsjewistische partij van Lenin.
Toen Lenin overleed volgde Stalin hem op, en van 1928 tot zijn dood in 1953 was hij de communistische dictator van de Sovjet-Unie. Onder zijn leiding groeide de Russische economie, er was bijna geen werkloosheid en er werden veel nieuwe scholen gebouwd. Tot zover het goede nieuws. Stalin is namelijk ook de man achter de Grote Zuivering, waarbij zijn politieke tegenstanders, geestelijken, intellectuelen en ook gewone burgers uit de weg werden geruimd of naar goelags (kampen) werden gestuurd.
Gori
Gori is een Georgische industriestad aan rivier de Mtkvari. En de geboorteplaats van Joseph Stalin dus. Jarenlang stond er middenin Gori een groot standbeeld van Stalin, maar dat is in 2010 verwijderd. Het Stalin Museum is niet de enige bezienswaardigheid in Gori. Op een heuvel staat een middeleeuws fort, dat beschadigd raakte tijdens een aardbeving in 1920. Niet ver van Gori ligt grotstad Uplistsikhe, een van de oudste nederzettingen van Georgië. En misschien herinner je het je nog: in 2008 werd Gori gebombardeerd door het Russische leger, vanwege de ruzie tussen Georgië en Rusland over Zuid-Ossetië. Bij dit bombardement kwamen elf Georgische burgers om, en de Nederlandse cameraman Stan Storimans.
Het Stalin Museum
Het Stalin Museum in Gori werd in 1957 geopend en laat het leven van Stalin zien. Maar dan vrijwel alleen de positieve kanten: Stalin als sterk leider, en niet als meedogenloos dictator. En dat is ook echt hoe sommige Georgiërs nog steeds over Stalin denken. Wij bezochten het museum zonder gids, maar we hebben gehoord dat de gidsen op een lovende manier over Stalin vertellen. Hij wordt vereerd als een held. Over de wreedheden onder zijn leiderschap wordt met geen woord gerept. Als je een uitgebreide (maar dus wel gekleurde) toelichting wilt bij alles wat je ziet in het museum, is het overigens wel aan te raden om een rondleiding te doen met een Engelstalige gids. De teksten in het museum zijn namelijk bijna nergens in het Engels vertaald, waardoor je een hoop mist.
Een van de eerste dingen die je ziet als je naar de ingang van het museum loopt, is een groen treinstel. Stalin reisde met zijn eigen trein omdat hij niet van vliegen hield. Je mag het treinstel van binnen bekijken als je een kaartje hebt, onder toeziend oog van een medewerker van het museum.
Het huisje waar hij werd geboren en de eerste jaren van zijn leven woonde staat naast het museum, in een stenen paviljoen.
Het grootste deel van het Stalin Museum ligt op de eerste verdieping van het gebouw. Bovenaan de trap (met rode loper) naar deze verdieping staat een groot beeld van Stalin. Het beeld is niet op ware grootte, want in het echt scheen hij maar een klein mannetje te zijn.
De verschillende zalen
De eerste ruimte gaat over Stalins jeugd, en over zijn zang- en dichtkwaliteiten. In de andere zalen van het museum zie je het bureau van Stalin en wat andere persoonlijke bezittingen, en verder veel foto’s, schilderijen en documenten uit de tijd van Lenin, het tijdperk na Lenin waarin Stalin hem opvolgde, en Stalin tijdens de Tweede Wereldoorlog. Er is ook een zaal met vitrinekasten vol met geschenken die Stalin kreeg van wereldleiders en politieke sympathisanten.
De meest bizarre, of lugubere zelfs, ruimte is die waar het doodsmasker van Stalin te zien is. Dit is een bronzen afdruk van zijn gezicht die kort na zijn overlijden is gemaakt. Het masker ligt op een soort rond podium op een marmeren standaard in de spotlight, in het midden van een vrij donkere en verder lege zaal. Het is de bedoeling dat je er in een cirkel omheen loopt.
Een paar jaar geleden is in de kelder van het gebouw een ruimte vrijgemaakt waarin ook wat aandacht wordt geschonken aan de schaduwzijde van Stalins dictatorschap. Maar heel duidelijk aangegeven is deze ruimte niet. Wij hebben ‘m in elk geval gemist.
Mocht je na je bezoek aan het museum nog niet genoeg Stalin gezien hebben, dan kun je bij stalletjes op straat en in souvenirwinkeltjes allerlei Stalin-souvenirs kopen. Leuk, voor thuis….
Lees ook mijn andere blogs over Georgië!